Kenniscentrum Mobiliteit en Ruimte: Zelfstandig op reis met de Reiskoffer

(van: brengkenniscentrum.nl)
De afgelopen jaren is er een trend in gang gezet van verzelfstandiging van mensen met een beperking. De Reiskoffer draagt eraan bij dat steeds meer mensen, die voorheen afhankelijk waren van doelgroepenvervoer of hulp van hun netwerk, zelfstandig met het openbaar vervoer kunnen reizen. De HAN onderzocht de instrumenten uit de Reiskoffer en sprak met de reizigers.

In het sociaal domein zijn optimale benutting van eigen kracht en zelfredzaamheid hoog op de agenda komen te staan. Een positieve gedachte, want wie wil er nu niet zo zelfstandig mogelijk leven? Zeker op het gebied van mobiliteit zijn er echter uitdagingen. Om gebruik te kunnen maken van kansen die de maatschappij, de arbeidsmarkt en de omgeving biedt, moet je jezelf wel kunnen verplaatsen. In hoeverre iemand hierin slaagt noemen wij individuele bereikbaarheid: de mate waarin iemand kan komen op de plekken waar hij/zij wil komen. Deze individuele bereikbaarheid is voor mensen met een beperking echter niet altijd vanzelfsprekend.

Onderzoekers en studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen voeren een onderzoek uit naar de invloed van de Reiskoffer op de individuele bereikbaarheid van inwoners uit Arnhem en omgeving. Met kwalitatieve interviews en enquêtes wordt bekeken wat de Reiskoffer, bestaande uit een digitale applicatie (GoOV), een GPS-apparaat (BuzzBuddy) en een cursus zelfstandig reizen (Samen Reizen Met…), oplevert voor de reizigers.

Uit voorlopige resultaten blijkt dat de Reiskoffer bijdraagt aan de individuele bereikbaarheid. De invloed die dit heeft op het leven van de reizigers, is groter dan in eerste instantie verwacht werd. Studente SPH Nora Schäfer studeerde af op dit onderwerp en concludeert: “De individuele bereikbaarheid die ervaren wordt, betekent voor de respondenten meer vrijheid, zelfstandigheid, participatie, onafhankelijkheid en meer zelfvertrouwen. Respondenten geven aan dat hierdoor hun zelfvertrouwen is ontwikkeld. Zichtbaar is dat gebruikers verband leggen tussen het bereiken van plaatsen en gevoel van autonomie en participatie” (Schäfer, 2016).

Investeren in zelfstandig reizen leidt dus niet alleen tot een afname in het gebruik van doelgroepenvervoer, maar lijkt bovendien een direct effect te hebben op de kwaliteit van bestaan van mensen een beperking. De Reiskoffer creëert een leeromgeving waarin mensen zelfstandig en veilig kunnen reizen met het OV.

Onder leiding van onderzoekers Renée van Os en Maarten Kwakernaak wordt een enquête- en interview-onderzoek uitgevoerd. Studenten Darcy Engel, Nora Schäfer, Iris van Zuilen, Megan van Bommel en Mariël Huijbers voerden het interviewonderzoek uit naar de Reiskoffer en behaalde met deze afstudeeropdracht hun diploma Sociaal Pedagogische Hulpverlening. Mei 2017 zal het gehele onderzoek naar de Reiskoffer afgerond zijn, en zal via deze website te downloaden zijn.

Meer over de Reiskoffer Arnhem

Lars Nieuwenhoff

Medio 2015 is een start gemaakt met het project De Arnhemse Reiskoffer. ‘De Reiskoffer’ is dé oplossing voor mensen die moeite hebben met zelfstandig reizen en afhankelijk zijn van het taxibus. Het gaat daarbij om:

Mensen met een verstandelijke beperking, of cognitieve aandoening, leerlingen die naar het speciaal basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs of daaraan gerelateerde stages reizen.
Senioren en diverse mensen die het OV willen mijden omdat zij moeite hebben om zelfstandig te reizen en daarmee afhankelijk zijn geworden van een taxi.

Elders in Nederland wordt De Reiskoffer ook ingezet voor:

Mensen die gebruik maken van Valys voor recreatief vervoer.
Nieuwkomers die Nederlands als 2e taal hebben en om die reden moeite hebben met zelfstandig reizen.

De producten die in Arnhem worden ingezet zijn de GoOV-app voor deur-tot-deur begeleiding, de Buzz Buddy voor track & trace en contact, alsmede het Samen Reizen Met … leren reizen met een begeleider als maatje. Daarnaast zit in het pakket ook een gunstig geprijsde BRENG OV-kaart en een goedkope taxi op afroep.

Op dit moment draait De Reiskoffer naast Arnhem ook in Utrecht en Goeree-Overflakkee en in samenwerking met Connexxion wordt nu ook gestart met een aantal gemeenten in Noord-Holland en Noord-Brabant. Bij al deze projecten is als product ook nog de BlueAssist toegevoegd aan De Reiskoffer.

Met de invoering van De Reiskoffer worden meerdere doelen gerealiseerd:

De doelgroep ‘mensen die moeite hebben met zelfstandig reizen en afhankelijk zijn van de taxibus’, laten we zelfstandig(er) en veilig in de maatschappij bewegen om daarmee hun zelfredzaamheid in – en deelname aan de maatschappij te vergroten.
Voor een gemeente betekent De Reiskoffer dat elke persoon met een mobiliteitsvraag die tot de doelgroep behoort een passende, flexibele maatwerkoplossing kan worden geboden.
De Reiskoffer maakt ‘mobiliteit’ voor de gemeente aanzienlijk goedkoper, waardoor het betaalbaar blijft. Maatwerkvervoer kost gemiddeld € 2.500,- per reiziger. Met De Reiskoffer is het inhuren van collectief gefinancierde taxi’s voor een deel van de groep niet meer nodig. Mensen uit de doelgroep maken gebruik van hetzelfde vervoer als elke andere burger, wat voor de reizigers die de overstap maken een potentiële besparing van >25% en mogelijk meer oplevert bij gunstigere vervoerstarieven.
Een neveneffect van specifiek Samen reizen met … is dat er vrijwilligers worden ingezet die nu ‘werkzoekend’ zijn. Deelname kan hen helpen bij het re-integreren.

Het project is oorspronkelijk gestart bij 12 gemeenten, maar kwam moeilijk op gang als gevolg van de vrijblijvende deelname. Na de tussenevaluatie eind 2016 zijn de kaders bijgesteld (aantallen en doelgroepen) en is de looptijd verlengd tot 2018. Toen is het aantal reizigers dat een product uit De Reiskoffer gebruikt snel gestegen tot 108, waarbij de gemeente Arnhem regionale koploper is. Voor Samen Reizen Met … zijn begin 2017 14 vrijwilligers beschikbaar.

De uiteindelijke succesfactor is de omslag geweest van vrijwillige deelname naar gestuurde instroom op basis van het principe ‘OV, tenzij … met terugkeergarantie’.

Het slagingspercentage voor de producten uit De Reiskoffer ligt rond 85%. Momenteel voert de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen een effectstudie uit naar de mate van verandering van de zelfredzaamheid en eigen regie. De eerste resultaten zijn positief en vertonen een toename van het reizen en daarmee van participatie binnen de maatschappij.

Met De Reiskoffer worden mensen uit de doelgroep die dreigen te vereenzamen, daadwerkelijk in staat gesteld om wanneer men dat zelf wil mobiel te zijn binnen het eigen sociale netwerk en de maatschappij.